Rotterdam in oorlogstijd

Als wij beelden van gebombardeerd Rotterdam laten zien aan jongere Rotterdammers waarvan de (groot)ouders niet uit Rotterdam komen, zijn ze vaak verbaasd over hoe Rotterdam er direct na het bombardement uitzag. Ze weten wel dat Rotterdam in de Tweede Oorlog werd gebombardeerd, maar ze hebben daar meestal nooit beelden van gezien. Kennelijk moet dat verhaal aan deze nieuwe generaties opnieuw verteld worden. Onlangs werden ons door een kleindochter de oorlogsdagboeken van haar opa Houmes aangeboden. De dagboeken beginnen op 14 mei 1940, de dag van het bombardement op Rotterdam en beschrijven wat opa Houmes zoal zag in de stad: bombardementen, razzia’s, honger, kou, executies, bevrijding, tot aan het kaalscheren van NSB-meisjes toe.

Na onze bemiddeling heeft de kleindochter de dagboeken overgedragen aan het NIOD, Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies en toestemming voor publicatie verleend. Voor het NIOD zijn de dagboeken mede van belang omdat zij in opdracht van de NS onderzoek doen naar de rol van de NS in oorlogstijd en opa Houmes treinmachinist was. Hij beschrijft zijn werkzaamheden in de dagboeken en voegde aan die dagboeken opdrachtbriefjes van zijn werkgever toe. Impulsando organiseerde in Museum Rotterdam ’40 – ’45 NU in aanwezigheid van een aantal genodigden de overdracht en ondertekening, waar RTV Rijnmond aandacht aan besteedde. Onze inzet is om dit materiaal te gebruiken als insteek voor de tentoonstelling Rotterdam in oorlogstijd. Een relatief kleine toegankelijke pop-up tentoonstelling op een plek waar al veel mensen komen, bijvoorbeeld in een etalage in een drukke straat of nog liever in de Markthal of in de hal van Rotterdam Centraal Station. (De Markthal is nu al bereid gedurende een maand een unit gratis beschikbaar te stellen in mei 2023.) Uitgangspunt voor ons verhaal is het bieden van een zich permanent herhalende, tien minuten durende luister- en kijkervaring. Met niet teveel details maar in grote lijnen de gebeurtenissen op een begrijpelijke manier uitgelegd. Rotterdam in oorlogstijd voor dummies, als het ware. Ondersteund door nooit eerder vertoonde foto’s en filmmateriaal. Zodat ook Rotterdammers die alles al denken te weten over Rotterdam in oorlogstijd nieuwsgierig zullen worden. Dit alles beschreven door de opa die het allemaal zelf van dichtbij heeft zien gebeuren. Je ondergaat deze ervaring en na tien minuten ben je terug bij het begin van het verhaal en maak je plek voor nieuwe bezoekers, of je kijkt nog een keer. We ambiëren een druk bezochte tentoonstelling en houden er rekening mee, dat we wachttijden op piekmomenten moeten gaan ‘verzachten’. We willen snel aan de slag om samen met betrokkenen op 4 mei 2023 open te kunnen gaan.

Jaren 90 verhalen

Omdat wij ons als erfgoedorganisatie richten op een jonger publiek, zoeken we in onze programmering naar content waarmee de ‘oudere Rotterdamse jongeren’ getriggerd kunnen worden. Het gaat dan om tijden die zij zelf in Rotterdam hebben meegemaakt. Voor Rotterdammers die nu tussen de 35 en 50 jaar oud zijn. De generatie X of de patatgeneratie, zoals we die ooit noemden. Rotterdammers die nu tussen de 35 en 50 jaar oud zijn, hebben de jaren negentig van Rotterdam bewust meegemaakt. Toen waren ze tussen de 15 en 30 jaar oud. Een periode die bepalend is voor de rest van je leven. Je schooltijd, eerste liefde, eerste baantje, de buurt waar je opgroeide, muzikale herinneringen, politieke voorkeuren die je ontwikkelde. De tijden van ontwikkeling van de Kop van Zuid, Erasmusbrug en Koopgoot, de komst van nieuwe culturele instellingen naar Rotterdam, de gabbercultuur, Nighttown, NOW&WOW. Een ode aan deze patatgeneratie. Hun ouders bouwden als baby boomers de stad op in baksteen en beton. Deze generatie Rotterdammers heeft de stad ook in cultureel opzicht weer opgebouwd. Het thema biedt heel Rotterdam mogelijkheden om in te haken. Ons aandeel zal bestaan uit het verhaal van Erwin Delano Girigorie die in 1989 in Rotterdam terecht kwam.

Erwin is make-up artist, drag queen, danser, entertainer, zanger, model, acteur, jurylid, mc, host bekend van tv en treedt als artiest op onder de naam GiGi. Hij werd geboren op Curaçao en was drie jaar oud toen hij als kind in zijn eentje op het vliegtuig werd gezet naar zijn moeder in Amsterdam. In 1979 verhuisde het gezin naar de Verenigde Staten, eerst naar New Jersey, later naar Philadelphia. Waar hij studeerde aan de Philadelphia High School for the Creative and Performing Arts. In 1989 kwam hij in Rotterdam terecht. Hij beschrijft Rotterdam nu als een metropool met een dorpsgevoel, een beetje bitchy minnares, die toch vurig blijkt te zijn. Wij vroegen hem naar zijn eerste herinneringen aan Rotterdam, hoe hij er in 1989 uitzag, waar hij uitging. Hij vertelde hoe hij zich kleedde en waar hij die kleren kocht. Dat hij naar de mellow events in Nighttown ging, door naar de gabberfeesten in Parkzicht, de MTC Parties van Ted Langenbach, NOW&WOW en de Gay Palace.

Brainstormend kwamen we op het idee dat we een jongen zouden kunnen gaan casten met dezelfde maten en look als hij in 1989 had. Dat hij die jongen zou kleden in de stijl die hij in 1989 droeg met het zelfde haar als hij toen had. Dat zij naar aanleiding van het project met elkaar in gesprek zouden gaan over wat je beweegt als je rond die leeftijd in Rotterdam opgroeit. We zouden daar verslag van doen en zij zouden een presentatie op een catwalk geven. Erwin stelt voor er dan ook andere karakteristieke Rotterdammers bij uit te nodigen en dat ook zij een historisch evenbeeld van zichzelf zoeken en daarmee in contact treden.

Als hij nu door Rotterdam loopt ziet hij overal herinneringen. Van clubs, restaurants, gebeurtenissen en tradities die hij op al die plekken heeft beleefd en ervaren in de jaren 90. De vooruitgang vindt hij geweldig, maar toch denkt hij met weemoed terug aan “dat” Rotterdam. Als een multimedia tijdcapsule wil hij teruggaan naar dat vroegere Rotterdam. Een Rotterdam dat hij niet meer echt terug kan vinden in het huidige stadsbeeld. Maar wel een Rotterdam dat geboorte heeft gegeven aan de stad die het nu is geworden. Hij wil dat graag doorgeven en op zijn eigen manier gaan documenteren.